Rainbowlar (Avustralya, Yeni Gine, Madagaskar)

SINIF: Atheriniformes

Bu sınıf 3 alt sınıf, 8 familya, 47 cins ve 280den fazla türden oluşur. İki familya, yalnız deniz balıklarını içerir ve bunun için bu incelemenin kapsamı dışında tutulmuştur.

TAKSONOMİ:

Atherinidae
Bedotiidae
Melanotaeniidae
Phallostethidae
Pseudomugilidae
Telmatherinidae

“Atheriniformes” sınıfı sözkonusu olunca, biz akvaryum hobisi ile ilgilenenler doğrudan Avustralya’nın ve Yeni Gine’nin rainbowları (gökkuşağı) ve blue-eyeslarını (mavi-gözlüler) düşünüyoruz. Fakat unutulmamalıdır ki tamamen tuzlu suda yaşayan 2 familyada “Atheriniformes” sınıfı kapsamındadır (Dentatherinidae, Notocheiridae ve Atherinidaenin Amerika Kıtası’nda yaşayan alt türleri). Bu balıklar çok renkli, ilginç, ve bazı hallerde şaşırtıcı derecede olağanüstü görsellik sergileyen balıklardır. Tamamı çift, ön ve arka dorsal (sırt) yüzgeçe sahiptir.

COĞRAFİK DAĞILIM:

Akvaryum ilgisi kapsamına giren çoğu “Atheriniformes” üyesi Avustralya ve Yeni Gine’ye yayılmıştır. Madagaskar Adası, Orta-Kuzey Amerika, Güney Doğu Asya’da uzantılarına rastlanılmaktadır.

FAMİLYALAR

Bu kısımda bilgi verilen bütün türler, halen bire bir elde tuttuğum türlerdir. Kişisel olarak tanımadığım balıklar (örneğin pseudomugilidae kapsamındakiler) hakkında yazmak istemedim.

Güney Amerika’nın tetraları bölge için ne ifade ediyorsa, rainbowlar da Avustralya Bölgesi için odur. Çok güzel renk yelpazesi, aktif ve barışçıl hayat tarzları, ne küçük ne de büyük olan “ortalama” boyutları, göreceli olarak kolay bakım gereksinimleri ile birleşince karma akvaryumlar için uygun balıklar grubuna girmektedir. Afrika cichlidleri gibi, bu balıkların da her gün yeni bir doğal varyasyonunun piyasaya girmesi, rainbowların popülerleşmesini sağlamaktadır.

Rainbowlar balıkları diğer türlere karşı agresif olmayan balıklardır ve gerekli ortam koşulları sağlandığı zaman sağlam, sağlıklı ve güçlü akvaryum sakinleri olurlar. Çoğu rainbow oldukça aktif ve korkusuz balıklar olduğu için bazı kaynaklarda cichlidlere “çok iyi” tank arkadaşları olduğu söylenmekle birlikte, bir akvaryumsever arkadaşın 3 mt.lik ve yoğunluklu olarak Tanganyca cichlidlerinden oluşan akvaryumunda yaklaşık beş ay konaklayan yetişkin (12-14cm boyunda) balıkların yüzgeçlerinin parçalandığı ve balıkların huzur renginin kaybolduğu gözlendi. Sürekli aktif ve meraklı olmaları utangaç balıkları ortaya çıkması için cesaretlendirdikleri doğrudur. Ancak çoğu kaynakta, “rainbowlar, Afrika cichlidlerinin sularıyla benzer nitelikteki sulara ihtiyaç duydukları için özelikle bu türlere aynı akvaryumda beslenilebilir” denilmekle birlikte, itibar edilmemelidir.

Carnivor tarafa meyilli omnivor beslenme gereksinimleri atherinidlerin beslenme ihtiyaçlarının kolayca karşılanmasını sağlar. Flake, freeze-dried, Tetrabits tarzı yemler, iştahla kabul edilir. Diğer balıkların çok iştahlı yaklaşmadıkları karides kurusu bu balıklar tarafından severek tüketilir. Güvenilir canlı yem bulunursa arada bir verilmesi çok uygun olur.

Yumurtalarını bitkilerin üzerlerlerine ya da yüzey bitkilerin köklerine tuttururlar. Akvaryumlarının yoğun bitkili olması, taş, kök ve turba kütüğü gibi doğal dekoratif malzemeler içermesi en uygunudur. Bir köşede Java moss öbeği olur ise kur ve yumurta dökme faaliyetleri için yaptıkları danslarının merkezi orası olacaktır. Büyük çoğunluk sürü balığı olduğu için akvaryumun yoğun bitkili olmasının yanı sıra geniş yüzme hacminin bulunması da mutlu tutulmaları için önemlidir.

Doğalarını simüle edebilmek doğrultusunda berrak, hafif-orta akıntılı, oksijeni yüksek bir ortam hazırlamak gerekir. En iyi performanslarını makul derecede sert ve hafif-orta alkali sularda gösterir. Yumuşak ve asitli sular bu balıklara gore değildir. Net kalifikasyon rakamları vermek, türlerin birbirine göre ihtiyaçları değiştiği için mümkün olmamakla birlikte bu balıkların “çok uç noktalara gitmemek şartıyla” değişik su yapılarına uyum sağlamaları kolaydır.

En uygun taban malzemesi – bitkiler için de uygunluğundan emin olunan hafif koyu renkli doğal kumdur.

BEDOTIIDAE FAMİLYASI

Madagaskar’a dağılmış koldur. 2 cins ve 9 türü kapsar. Bedotia Geayi akvaryumda severek ele aldığım bir türdür. Zaman zaman ithal edilmektedir. Avustralya’lı kuzenlerinin yanında çok renkli olmayan, ince uzun ve silindirik denilebilecek bir formu vardır. Yüzgeçlerinde gözlenen altın sarısı – vişne çürüğü kombinasyonu balığı çok çekici kılar.

MELANOTAENIIDAE FAMİLYASI

Çok bilinen gerçek rainbowlar bu familyanın üyesidir. 6 cins ve 53 türü içerir. Kuzey doğu Avustralya, Yeni Gine ve bölge adalarına yayılmışlardır. Erkekleri genellikle daha derin vucut yapısına ve daha canlı renklere sahiptir. Çoğu türün gerçek renklerine ulaşması bir yıldan uzun süre alabilir.

Hemen hemen her renkte olurlar ve genellikle yanal çizgileri doğrultusunda ve parallel renkli pullardan oluşan hatları vardır. Glossolepislerin sahip olduğu, renkli pulları arasına yayılı parlak ve yansıtıcı gümüş pullar, bu kıvrak balıklar yüzerken, doğru ışık altında flaş gibi parlayıp sönen bir etki yaratır. Bazı rainbow balıklarının renkleri özellikle ilgi çekici ve göz çelicidir. Melanotaenia boesemani’nin ön yarısı yeşil/mavi/turkuaz renkte iken arka yarısı sarı/turuncu’dur. Erkek Melanotaenia boesemani kızgın evresinde, ki bu mevsimlik değil günlük değişir, ön yarısındaki mavi laciver bir tona gelir. Melanotaenia lacustris’in yanal çizgisinin üst kısmı mavi/tukuaz/yeşil, alt kısmı beyaz renklidir ve tek yüzgeç takımları (dorsal, kaudal ve anal yüzgeçleri) lacivert renklidir. Kızgınlaşan erkek Melanotaenia lacustris’in alnı (ki bu da günlük periyotlarda olur) burun ucundan önsırt yüzgeci başlangıcına kadar yeşilden limon sarısına kadar dönebilen parlak tonlar gösterir. Bu renk değiştirme o kadar hızlı olur ki izleyene sanki yanan sönen bir ışıklı gösteri izliyormuş etkisi yapar. Bu sırada mavisi daha koyu, beyazı daha parlak tonlara döner. Melanotaenia trifasciata sarı ve nefti yeşil arası bir fon üzerinde vucudunu boylu boyunca ikiye ayıran mavi/siyah bir çizgiye sahiptir. Erkeklerin yüzgeçleri sarı/turuncu/kırmızı varyasyonlar gösterir. Melanotaenia lacustriste gözlenen sarı “akıtma” elimdeki Melanotaenia trifasciata varyasyonunda çok açık tatlı bir mavi ile kendini gösteriyor. Melanotaenia papuaenin renk tarifi şöyle, açık eflatun zemin üzerinde kalın bir mavi yanal çizgi, bunu altında ve üstünde daha ince birer turuncu parallel çizgi, vucudun alt kısmına yaklaştıkça siyah renkli bir iki parallel çizgi bulunur. Tekil yüzgeçleri orta kırmızı renktedir. Bu paragrafta bahsedilen türlerin boyutları birbirine yakındır ve 10-12 cm boya ulaşırlar.

Melanotaeniidaeler içinde glossolepisler en iri türdür. Yetişkin Glossolepis incisus (Yeni Gine kırmızı rainbow balığı) 15 cm boya ulaşabilir. Bu balıkların beni en çok etkileyen özelliklerinden biri vucutlarının eşsiz yapısıdır. Belgesellerde görmeye alıştığımız Kanada’nın kızıl somon balıklarının kamburuna benzeyen çıkıntılı ön sırtları ve düşülü göğüsleri form olarak oldukça etkileyicidir.

Melanotaeniidaeler içinde bir çok küçük tür de mevcuttur. Melanotaenia praecox (neon rainbow) form olarak genel yapıyı bire bir taşımakla birlikte cüssesi diğerlerinin yanında oldukça küçük kalır. En fazla 6cm boya ulaşan bu tür, fosforlu parlak açık mavi bir vucuda ve turuncu-kırmızı yüzgeçlere sahiptir. Iratherina werneri aralarındaki en zarif ve en şaşırtıcı türlerden biridir. Boyu en fazla 3,5-4 cm’e ulaşır ve vucudu da diğerleri gibi derin olmadığı için akvaryum nufusunun minyatürlerini oluştururlar. Çok etkileyici uzun, lir yapılı yüzgeçlere sahiptir. Değişik doğal renk varyasyonları olmakla birlikte, genellikle ithal edilen alt türün gövde rengi koyu bejdir. Siyah ve uzun primer ışınlarla başlayan tekil yüzgeçleri geriye doğru vucut rengine yaklaşır. Kuyruk yüzgeci kızgın erkekte “ay uçları” kırmızı bir formdadır. Kur yapan erkeklerin alınlarında, daha büyük akrabalarında görünen, yukarıda bahsettiğim “akıtma”nın bir minyatürünü gözlemek mümkündür. Uzun ve gösterişli yüzgeçleri belli bir tempoda açıp kapayarak yaptıkları kur dansı çiçeklerin üzerindeki kelebeklerin kanat açıp kapamalarına doğrudan benzettiğim bir gösteridir.

TELMATHERINIDAE FAMİLYASI

Bu familyada 4 cins ve 17 tür bulunmaktadır. Bu türler Sulawesi ve Yeni Gine’nin batısındaki adalara yayılmıştır. Sulawesi türleri alışılmışın dışında yüzgeç yapıları ile akılda kalıcıdır. Telmatherina Ladigesi (Celebes rainbowu) bu kapsamda zaman zaman yurdumuza getirtilen ve elimde tuttuğum bir türdür. Parçalı ışınlarla çatallandırdığı siyah/sarı/turuncu yüzgeçleri erkeklerde daha uzun ve renklidir. 7-7,5 cm boya ulaşan gövdelerinin ortasında neon balıklarına benzer yeşil mavi bir ışık bandı bulunur. Çok hareketli sürekli çiftleşme – üreme telaşında ve genellikle akvaryumun tabanında partnerini sıkıştırmaya çalışan bir türdür.

SON SÖZ:

Bu balıkları tanıdıktan sonra bırakmak çok zor. Aralıksız 25-26 yıldır sürdürdüğüm akvaryumculuk tutkusu sırasında, dükkanlarda bulduğum, hemen her türü ele aldım. Sanırım hepimiz az çok birbirimize benziyoruz. Şöyle ki, akvaryum tutkunu biraz “maymun iştahlı” olur. İstediği sistem kurulunca hemen yeni sistemler tasarlanır. En ideali hiç bir zaman bulunmaz. Sürekli yeni birşeyler araştırılır, yeni peyzajlar planlanır, yeni türler arzu edilir. Bundan dolayı da uzun süre akvaryumla uğraşılınca bütün balıkların elden geçmesi ve sürekli bir rotasyon oluşur.

Bu balıklar benim rotasyonumu kırdı. Akvaryumu bozduktan sonra dayanamayıp hemen geri döndüğüm tür grubu bu. Şunu üstüne basarak söylemek istiyorum ki, “akvaryumumda hiç bir zaman bir balığa böyle beğeniyle bakmadım”.

Bu balıkların meraklılarının artmasını yürekten istiyorum ki böylece farklı deneyimler edinilsin ve talep oluşturularak yeni türler getirilsin. Kendim için birşey istiyorsam namerdim.

Saygılarımla,

__________________
Oğuz SAĞLAM

YORUM YAZ

Melanotaenia herbertaxelrodi

17 Eylül 2007

img src=http://img146.imageshack.us/img146/4386/melanotaenia20herbertaxsy6.jpg height=263 width=400 border=0 / DIVLatince Adı:FONT color=#0066ff /FONTFONT color=#000000 size=4strongEMMelanotaenia herbertaxelrodi/EM/strong/...